[ Το νάι του Δερβίση ] [ "Δυνάμεις του Αγαίου" ]

ΤΟ ΝΆΪ ΤΟΥ ΔΕΡΒΙΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΝΑI ΤΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ

Ήταν μια φθινοπωρινή νύχτα του έτους 1896. «Έκανε ψύχρα, νυχτερινόν απόγειον». Σ’ ένα καφενείο, απέναντι από το Θησείο, αντίκρυ από τον παλαιό σταθμό Αθηνών-Πειραιώς, έβρισκε καταφύγιο ένας φιλέρημος, άστεγος, ξεπεσμένος δερβίσης. «Υψηλή μορφή, με λευκόν σαρίκι, με μαύρην χλαίναν με χιτώνα χρωματιστόν»

Εκείνη τη μέρα, ο καινούργιος αστυνόμος διέταξε να κλείσει το καφενείο μετά τα μεσάνυχτα. Ο περιπλανώμενος μουσουλμάνος καλόγερος, για να βρει απάγκιο, τρύπωσε στη σήραγγα του σταθμού, η οποία εκείνη τη χρονιά είχε σκαφεί. «Νύκτα βαθιά», «είχε βρέξει ολίγον, είτα ηθρίασε» κι όταν κάνει ξαστεριά, η παγωνιά γίνεται εντονότερη. Ο κατατρεγμένος δερβίσης για να γλυκάνει τον πόνο του και να ζεσταθεί, έβγαλε το νάϊ του, τη φλογέρα των μουσουλμάνων καλόγερων και άρχισε να παίζει ήχους των σούφι, μέσα στην ιερή σιωπή της παγωμένης νύχτας. Η μουσική εκείνη ήταν «αύρα, ουρανός, άσμα γλυκερόν, μελιχρόν, αβρόν, μεθυστικόν».

«Νάϊ, νάϊ, γλυκύ, λέει ο Παπαδιαμάντης και συμπληρώνει «κατά δύο κοκκίδας, διαφέρει δια να είναι το Ναι, όπου είπεν ο Χριστός. Το Ναι το ήρεμον το ταπεινόν, το πράον, το Ναι το φιλάνθρωπον». Πόσο αλήθεια μεγάλος είναι αυτός ο λόγος του συγγραφέα μας, γιατί μέσα σε δυο σειρές δείχνει τη φιλανθρωπία και τη συγκατάβαση της Ορθοδοξίας. Μόνο ένας Παπαδιαμάντης αληθινά ορθόδοξος είχε τη δύναμη και τη χάρη να ενώσει το Νάϊ του μουσουλμάνου με το Ναι του Χριστού. Γιατί ήξερε, πως αυτό το Ναι το είπε ο Χριστός σ’ όλους τους ταπεινούς του κόσμου. Ανεξάρτητα από φυλή και θρησκεία. Ακόμα και στους μουσουλμάνους. Είπε, λοιπόν, ο Χριστός «Εξομολογούμαί σοι, Πάτερ, Κύριε του ουρανού και της γης, ότι απέκρυψες ταύτα από σοφών και συνετών και απεκάλυψας αυτά νηπίοις ναι, ο Πατήρ, ότι ούτως εγένετο ευδοκία έμπροσθέν σου». (Λουκά 10,21). Η μετάφραση «Σ’ ευχαριστώ, Πατέρα, Κύριε του ουρανού και της Γης, γιατί αυτά που απέκρυψες από τους σοφούς και τους συνετούς τα φανέρωσες στους ταπεινούς. Ναι, πατέρα μου, αυτό έγινε γιατί έτσι το θέλησες».

Ο λόγος του Παπαδιαμάντη συναντά το Λόγο της Αγάπης. Όλοι θα κριθούν με μέτρο την Αγάπη. Ακόμη και οι ταπεινοί δερβίσηδες.

Το ορθόδοξο φρόνημα του Παπαδιαμάντη λάμπει και φωτίζει το σκότος της εποχής των φονταμενταλιστών οποιασδήποτε θρησκείας. Ο Παπαδιαμάντης ζούσε εν Χριστώ ως ιδιότυπος μοναχός, γι’ αυτό καταλάβαινε τον πόνο και τη γλυκιά μουσική του μουσουλμάνου καλόγερου.

Σήμερα η Ορθοδοξία, καλείται να γίνει η γέφυρα που θα ενώσει τους λαούς της πολύπαθης Ανατολής. Είναι, επιτέλους, επιτακτική ανάγκη να βρούμε τα κοινά σημεία και προβλήματα που ενώνουν χριστιανούς και μουσουλμάνους, μέσα από ένα ειλικρινή διάλογο καταλαγής. Οι σταυροφορίες των δυτικών και το τζιχάντ των ισλαμιστών έφεραν μόνο καταστροφές. Γι’ αυτό χρειαζόμαστε την Ορθόδοξη φιλάνθρωπη και αγαπητική προσέγγιση των άλλων λαών. Αν μιλήσουμε με το φιλάνθρωπο Ναι του Παπαδιαμάντη, θα μας καταλάβουν όλοι.

Επιστρέφουμε, όμως, στη μεθυστική μουσική του νάϊ. Ο οξυδερκής μουσικολόγος Παπαδιαμάντης ανακάλυψε πολλά χρόνια πριν, τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στο νάϊ και στους αρχαίους ρυθμούς. Να, ένα πρώτο κοινό σημείο των λαών με διαφορετική θρησκεία Η κοινή μουσική παράδοση. Λέει ο Παπαδιαμάντης «Η μουσική εκείνη δεν ήτο τόσον βάρβαρος, όσον υποτίθεται ότι είναι τα ασιατικά φύλα. Είχεν στενήν συγγένειαν με τας αρχαίας αρμονίας, τας φρυγιστί και λυδιστί».

Είναι λοιπόν ευνόητο γιατί η μουσική του νάϊ μπορεί να συνοδεύει το κείμενο και την εικόνα του CD-ROM μας. Ας αφήσουμε όμως τον υπέροχο λόγο του Παπαδιαμάντη να μιλήσει γι’ αυτήν

«Κάτω εις το βάθος, εις τον λάκκον, εις το βάραθρον, ως κελάρυσμα ρύακος εις το ρεύμα, φωνή εκ βαθέων αναβαίνουσα, ως μύρον, ως άχνη, ως ατμός, θρήνος, πάθος, μελωδία, ανερχομένη επί πτίλων αύρας νυκτερινής, αιρομένη μετάρσιος, πραεία, μειλιχία, άδολος, ψίθυρος, λιγεία, αναρριχωμένη εις τας ριπάς, χορδίζουσα τους αέρας, χαιρετίζουσα το αχανές, ικετεύουσα το άπειρον, παιδική, άκακος, ελισσομένη, φωνή παρθένου μοιρολογούσης, μινύρισμα πτηνού χειμαζομένου, λαχταρούντος την επάνοδον του έαρος».1

1. « Ο Ξεπεσμένος Δερβίσης» Α.Π. 3,111-116.