Συγκεκριμένα στην Κρήτη ζουν 8-10 ζευγάρια κι όχι περισσότερα από 35 άτομα που αποτελούν το μοναδικό βιώσιμο πληθυσμό του είδους στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια, αλλά και τον μεγαλύτερο νησιώτικο πληθυσμό γυπαετών στην Ευρώπη και τον κόσμο. Είναι ένα μεγάλο αρπακτικό πουλί με άνοιγμα φτερούγων γύρω στα 2,8 μέτρα, μήκος 1,10 μέτρα και βάρος που κυμαίνεται από 5 –7 κιλά(ανάλογα με το φύλο, αφού το θηλυκό είναι ελαφρώς μεγαλύτερο από το αρσενικό).

Τα ενήλικα πουλιά αναγνωρίζονται εύκολα από τις μακριές μυτερές φτερούγες και την ρομβοειδή ουρά, ενώ το στήθος και η κοιλιά τους είναι συνήθως πορτοκαλί. Το χρώμα αυτό οφείλεται στο “μακιγιάρισμα” των φτερών του με οξείδια του σιδήρου που προσλαμβάνει καθώς τρίβεται σε ασβεστολιθικά πετρώματα. Όταν τα οξείδια αυτά λείπουν, το χρώμα του είναι “λερωμένο” ,άσπρο.

Στο κεφάλι κοντά στο ράμφος ο γυπαετός έχει μια μακριά τούφα με μαύρες τρίχες που μοιάζει με γένι, γνώρισμα που του προσδίδει και το επιστημονικό του όνομα Γυπαετός ο γενειοφόρος (gypaetus barbatus).

Οι γυπαετοί ζουν συνήθως σε ζευγάρια και φωλιάζουν στην καρδιά του χειμώνα (από μέσα Δεκεμβρίου μέχρι τέλη Ιανουαρίου), μέσα σε μικρές σπηλιές, σε απόκρημνα βράχια και βαθιά φαράγγια με πλαγιές μεγάλης κλίσης. Το θηλυκό γεννά δύο αυγά και το μοναδικό μικρό που επιζεί μένει στη φωλιά για τέσσερις περίπου μήνες.

Ο επιβλητικός αυτός γύπας είναι το μοναδικό πλάσμα στον κόσμο που τρέφεται σχεδόν αποκλειστικά με κόκαλα νεκρών οπληφόρων ζώων μικρού ή μεσαίου μεγέθους (70-90% της διατροφής του).

Στην Κρήτη οι βοσκοί τον αποκαλούν “Κοκαλά”, καθώς από πολύ παλιά, τον βλέπουν να σπάει τα μεγαλύτερα κόκαλα με μια χαρακτηριστική τεχνική. Τα πετάει από μεγάλο ύψος σε απότομα μυτερά βράχια ακολουθώντας τα με μια σπειροειδή κάθοδο. Αυτή τη διαδικασία

Επαναλαμβάνει αρκετές φορές μέχρι να σπάσουν, ενώ στη συνέχεια τρώει τα κομμάτια ξεκινώντας από το μεδούλι. Αυτή η διατροφική του συνήθεια φαντάζει περίεργη, αλλά από τη στιγμή που έχει λυθεί το πρόβλημα της πέψης, τα κόκαλα αποτελούν μια πολύ θρεπτική τροφή για την οποία επιπλέον το πουλί έχει ελάχιστους ανταγωνιστές.

Χαρακτηριστική είναι επίσης η συνήθεια των ενηλίκων γυπαετών ν΄ αποθηκεύουν κόκαλα σε κοιλότητες και μικρές σπηλιές, ώστε να έχουν επάρκεια τροφής την περίοδο του χειμώνα. Όπου τα ορεινά βοσκοτόπια είναι καλυμμένα με χιόνια και τα κοπάδια των αιγοπροβάτων βρίσκονται στα πεδινά.

Ο γυπαετός αναζητά την τροφή του μόνος ή σε ζευγάρια και υπερασπίζεται τις “επικράτειές” του (δηλαδή περιοχές που το ζευγάρι τρέφεται και φωλιάζει), ενώ δύσκολα ανέχεται μέσα σ΄ αυτές τη παρουσία άλλων ενηλίκων ατόμων του ίδιου είδους.

Ο γυπαετός σήμερα έχει ανάγκη άμεσης προστασίας, γιατί όντας ένα εξαιρετικά ευαίσθητο είδος κινδυνεύει να εξαφανισθεί για όλους τους λόγους που αναφέρονται στην αρχή (περιλαμβάνεται στο “κόκκινο βιβλίο των απειλούμενων ειδών”).

Ειδικότερα στην Κρήτη, η φόνευση με σκοπό την ταρίχευση ή απλά τη σκοποβολή, αλλά και η όχληση του αποτελούν σοβαρά προβλήματα για την επιβίωση και αναπαραγωγή του.

Ευτυχώς σήμερα υπάρχει διεθνές κι ευρωπαϊκό πλαίσιο προστασίας του γυπαετού. Η δε οικολογική εταιρία “Άμεση επέμβαση για τη προστασία της Άγριας Φύσης”, μέσω της κοινοτικής πρωτοβουλίας LIFE έχει εκπονήσει (Σεπτέμβρης 95-Δεκέμβρης 96) πρόγραμμα “Μελέτης , προστασίας και διάσωσης του απειλούμενου είδους Γυπαετού” και με τις ενέργειές της κατάφερε να ενημερώσει και να ευαισθητοποιήσει το ευρύ κοινό της Κρήτης για τους κινδύνους που διατρέχει το πουλί αυτό.

Πηγές :

Εφημερίδα “Χανιώτικα Νέα” 17-8-96 “ Πρόγραμμα προστασίας και διάσωσης του γυπαετού”

Ελληνική ορνιθολογική εταιρία Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης  “Αρπακτικά Πουλιά”